Moleküler Onkoloji

MOLEKÜLER ONKOLOJİ

Kanser; hasar gören veya mutasyona uğrayan DNA’nın onarılamadığı hücrelerde, hücrenin planlı ölümü olan apoptosis sürecinin söz konusu DNA hasarı nedeniyle gerçekleşmemesi sonucu  görülen kontrolsüz çoğalma ve çevre ve/veya uzak dokulara yayılma şeklinde oluşan bir hastalıktır. Sayıları kontrolsüzce artan bu hücreler kitleler haline gelerek tümör denen dokuyu oluşturmaktadır.

DNA hasarından ya da mutasyonundan ileri gelmesi sebebiyle kanser genetik bir hastalıktır. Ancak hücrelerdeki kontrolsüz çoğalma sonucu oluşan kitleler diğer doku ve organları istila etmiyorsa bu durumda kitle “iyi huylu tümör” olarak adlandırılır. Kanser yani “kötü huylu tümör”lerde ise sağlıklı çevre dokulara sızma ve başka bir doku veya organa sıçrama görülmektedir.

Kanser hastalığını ortaya çıkaran faktörler kalıtımsal faktörler ve çevresel faktörler olarak iki grupta ele alınmaktadır. Genetik bir değişiklik kanser için gerekli bir bileşendir ve bu genetik değişiklikler çoğunlukla çevresel faktör etkileriyle oluşmaktadır. Genomik Tümör Konseyi (GTC) web sitesinde de belirtildiği üzere az sayıda vakada da (yaklaşık % 10) anne ya da babadan kalıtılmaktadır.

Kanser tanısı için  tarama testleri, kesin tanı testleri, tümör profilleme testleri, likit biyopsi, kalıtsal kanser testleri kullanılmaktadır.

Son on yılda, moleküler düzeyde giderek daha kesin bir kanser anlayışına yönelik muazzam ilerlemeler kaydedilmiştir. Bu ilerlemelerden elde edilen bilgiler, giderek daha güvenilir tanı ve prognostik biyobelirteçlere ve çok çeşitli yeni tedavi araçlarına dönüştürülmektedir.

Geçtiğimiz yirmi yıl içinde, kanserin patogenezini anlayabilmemiz muazzam bir şekilde iyileştirilerek, tümör oluşumunun, hücrelerin malignitelerinin altında yatan ortak bir dizi özellik kazanmasını sağladığı karmaşık, çok adımlı bir süreç olduğu sonucuna varılmıştır. Bu özelliklerin çoğu, onkogenlerin kazanımını, amplifikasyonunu veya aşırı ekspresyonunu ve/veya onkosupresör genlerin fonksiyon kaybı, silinmesi veya susturulması hakkında ortaya çıkabilecek genetik veya epigenetik olaylarla açıklanabilmektedir.

Somatik olarak genetik değişikliklerin tanımlanması amacıyla tümör elde etmek için günümüzde Doku Biyopsi ve Likit Biyopsi yöntemleri kullanılırken, Kalıtsal Kanser Türleri için ise EDTA-Kan örneği alınmaktadır.

Kanser tedavi sürecinde ise; cerrahi müdahale, kemoterapi ve radyoterapinin yanı sıra genetik ve genomik testler sonucu belirlenebilen “hedefe yönelik tedaviler” ve hastanın bağışıklık sistemini güçlendirmeyi amaçlayan “immünoterapi”gibi yeni nesil tedaviler kullanılmaktadır.

Kanser tedavisinde kullanılacak yöntem belirlenirken, nadir ve ileri vakalarda büyük kurumlar bünyesinde farklı tıbbi disiplinlerden hekimlerden oluşan Tümör Konseyleri toplanırken, güncel bilimsel gelişmeler ışığında Kanserde Hassas Tıp (Precision Medicine) konusunun da önemi giderek artmaktadır.

Kanserde Hassas Tıp, tedaviyi kanser türüne göre değil, bireyin sahip olduğu genetik ve maruz kaldığı çevresel faktörleri dikkate alarak oluşturmayı hedeflemektedir. Bu şekilde kişiye özel tedavi prensibi benimsenirken bir yandan da tedavinin yan etkileri azaltılabilmektedir.

DOKU BİYOPSİ

Kansere ait mutasyon bilgilerine, tümör dokusundan girişimsel (invaziv) yöntemlerle elde edilen doku biyopsilerle ulaşılmaktadır. Kanserli kütleler veya topaklar gibi spesifik bir anomali teşhisi amacıyla biyolojik dokuyu çıkarmak için kullanılan standart tıbbi cihazlar biyopsi iğneleridir.

Doku Biyopsi ile elde edilen örneklerde genetik analizler için moleküler genetik yöntemler ve FISH kullanılmaktadır.

LİKİT BİYOPSİ

Kanda serbest dolaşan, hücre dışında bulunan  tümör DNA’da (circulating cell-free tumor DNA: ctDNA) somatik mutasyonlarının saptanması için kullanılan bir yöntemdir. Likit Biyopsi ile elde edilen örneklerde genetik analizler için moleküler genetik yöntemler kullanılmaktadır. Hasta kanından izole edilmiş cell-free DNA’yı analiz ederek ctDNA’da klinik ile ilişkili genomik değişiklikler tanımlanarak, bu değişiklikler hedeflenmiş tedaviler ve klinik denemeler ile eşleştiirlmektedir.

LİKİT BİYOPSİ UYGULAMALARI

Likit Biyopsi testleri tanı ve tarama amaçlı kullanılabilir.

1) Kanser Tanısı konmuş hastalar için;

a) Kanser Tedavisi Gören hastalar,

• Tümör profiline göre ilaç belirleme,
• Tedavi başarısı ve direnci gözlemleme,
• Hastalık gelişimi ve tümör yayılımını,
• Klinik deneme eşleşmesi,

b) Kanser Tedavi süreci biten hastalar,

• Rezidüel hastalık takibi,
• Hastalık yineleme takibi,
• Doktorun, hastanın tedaviye direnç değerlendirme göstermesi durumunda yeni tedavi seçeneklerini değerlendirebilmesi.

2. Tarama amaçlı yapılan Likit Biyopsi

a) Kanser şüphesi olan hastalar

• Kanser oluşturabileceği bilinen genlerde somatik mutasyonların belirlenmesi.
• Hastalık şüphesinin doğrulanması

b) Kanser tanısı yok ancak yüksek risk grubuna girenler için;

• Kanser oluşturabileceği bilinen genlerde somatik mutasyonların belirlenmesi.
• Hastalık erken teşhisi

 YÜKSEK RİSKLİ POPÜLASYON ÖRNEKLERİ:

• Ailede kanser öyküsü,
• Uzun süreli UV ve radyasyon ışınlarına maruz kalanlar,
• Sigara kullanımı,
• Hormon kullanım öyküsü,
• Kanserojen maddelere maruz kalma.

NESİLLER GENETİK LİKİT BİYOPSİ TESTLERİMİZ

KALITSAL KANSER GENETİĞİ

Kalıtsal olarak geçen kanserler, ailesel tiroid kanserleri, ailesel meme kanserleri, ailesel kolon kanserleri olarak sayılabilir. Son yıllardaki gelişmeler, hem kanser tanısı koyulmasına hem de tedavinin bireyselleşmesine katkıda bulunmuştur.

Bu alanda merkezimizde moleküler analizler ve FISH analizleri kullanılmaktadır.